การเดินทางจากอดีต
ของวงปี่พาทย์บ้านใหม่หางกระเบน (พาทยรัตน์)
(๗)
พิชชาณัฐ ตู้จินดา/ เรียบเรียง
บันทึกหนึ่ง
ในความทรงจำ
สมาชิกนักดนตรีและนักร้องเพลงไทยที่มีความสำคัญอย่างมากในการร่วมสร้างชื่อเสียงแก่วงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ในอดีต นอกจากครูสำราญ เกิดผล บรรเลงระนาดเอก ครูจำลอง เกิดผล บรรเลงฆ้องวงใหญ่ ครูวิเชียร เกิดผล บรรเลงฆ้องวงเล็ก ครูมาลี สุขเสียงศรี (เกิดผล) และครูเบญจา เกิดผล ขับร้อง ยังประกอบด้วยนักดนตรีที่เป็นบุคคลในตระกูลเกิดผลและเครือญาติ รวมถึงบุคคลภายนอกอีกจำนวนหนึ่ง ดังต่อไปนี้
นายสวง เกิดผล มีฝีมือในการบรรเลงเครื่องหนังไทยทุกชนิด ได้รับการถ่ายทอดความรู้เรื่องเครื่องหนังไทยและเป็นศิษย์คนสำคัญของพระพาทย์บรรเลงรมย์ (พิมพ์ วาทิน) เคยเป็นนักดนตรีไทยประจำวงปี่พาทย์วังบางคอแหลม ของสมเด็จพระบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ ในอดีตเป็นคนเครื่องหนังประจำวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ด้านชีวิตครอบครัวสมรสกับนางผล เกิดผล มีบุตรธิดาร่วมกันทั้งหมด ๙ คน
ครูสำเริง เกิดผล กล่าวว่า “ฝีมือเขาไม่มีใครจับได้ ส่วนใหญ่ถ้าเขาตีตะโพน ครูจะตีกลองทัด ตีตะโพนนี่เท้าตะโพนไม่ติดพื้น พากย์โขน ๕ คำตีไม่ซ้ำ มือดิ้นเป็นสปริง ทั้งชัดทั้งคล่อง ร่อนมาก ตีตะโพนเพลงช้าตีอย่างทำนองเครื่อง
ครูจำลอง เกิดผล กล่าวว่า “คนนี้เป็นแพทย์ประจำตำบลบ้านใหม่ ตัวเล็ก ติดตลก คุยสนุกสนาน ได้รับฉายาว่า ‘อัศวินแหวนเพชร’ พูดก็พูดเถอะ ถ้าครูเป็นคนเครื่องหนังแล้วมาเจอพี่ชายตีอย่างนี้ ครูก็เลิก ตีได้อย่างกับพูด จะเอาเสียงอะไรล่ะว่ามา เพลงลิงโลดนี่ตีไม่ซ้ำกันเลย อย่างสองหน้านี่นะ ได้ทางเครื่องด้วย ตีคลุกเคล้าไปกับทำนองเพลง จะอยู่จะไปพาคนตีเครื่องสนุกไปด้วย หมดจากพี่ชายครูก็ไม่อยากฟังใครแล้ว”
นายผวน บุญจำเริญ คนปี่ฝีมือดีคนหนึ่งในสังคมดนตรีไทย ได้รับการถ่ายทอดความรู้เรื่องเครื่องเป่าไทยจากครูเทียบ คงลายทอง เคยเป็นนักดนตรีไทยประจำวงปี่พาทย์วังบางคอแหลม ของสมเด็จพระบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ ในอดีตเป็นคนปี่ประจำวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ด้านชีวิตครอบครัวสมรสกับนางศิริ บุญจำเริญ (เกิดผล) มีบุตรธิดาร่วมกันทั้งหมด ๘ คน ที่มีชื่อเสียงด้านดนตรีไทย ได้แก่ นายสมนึก บุญจำเริญ
ครูสำราญ เกิดผล กล่าวว่า “คนนี้เป็นลูกเขยวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ สมัยก่อนเป็นคนเป่าแตรอยู่ที่นี่แหละ แต่อาสังเวียนพาไปฝากเรียนเป่าปี่กับครูเทียบ คงลายทอง ครูผวนท่านเป็นเพื่อนสนิทกับครูเผือด นักระนาด”
ครูจำลอง เกิดผล กล่าวว่า “ครูผวนเป็นคนอำเภอบางบาล แถวๆ วัดโพธิ์ พวกนี้เข้าวังบางคอแหลมกันทั้งนั้น ทั้งครูผวน บุญจำเริญ หมอสวง เกิดผล พี่ไพฑูรย์ จรรย์นาฏ พี่ปรุง รักดนตรี พี่ถวิล อรรถกฤษณ์ ถ้าพูดถึงคนเป่าปี่ สมัยนี้กับสมัยก่อนมันเทียบกันไม่ติด ทั้งทางเพลงแล้วก็ฝีมือ เขาเป่าปี่แก้มไม่โป่ง ฝีมือคล่องมาก ตอนหลังๆ ไม่ค่อยได้ไปงาน เพราะสุขภาพไม่ดี ร่างกายอ้วนใหญ่”
นายไพฑูรย์ จรรย์นาฏ บุตรครูเพชร จรรย์นาฏ เป็นนักดนตรีที่มีฝีมือดีคนหนึ่ง สามารถบรรเลงเครื่องดนตรีปี่พาทย์ได้รอบวง โดยเฉพาะที่ชำนาญเป็นพิเศษ คือ ระนาดทุ้ม ในอดีตเป็นหนึ่งในนักดนตรี (ระนาดทุ้ม) ประจำวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ
ครูสำราญ เกิดผล กล่าวว่า “คนนี้รุ่นเดียวกับครูถวิล อรรถกฤษณ์ ครูสวง เกิดผล นายปรุง รักดนตรี ครูรวม พรหมบุรี ครูเผือด นักระนาด ครูผวนบุญ จำเริญ พวกนี้อยู่ในวังบางคอแหลมทั้งหมด โดยเฉพาะครูไพฑูรย์ จรรย์นาฏ ถือเป็นปราญช์ทางดนตรีคนหนึ่งของจังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีทั้งฝีมือในการปฏิบัติและความรู้ด้านดนตรีปี่พาทย์ เขาอยู่วงจรรย์นาฏตระกูลของเขา ช่วงหลังถึงได้มาร่วมวงกับวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ทุกงาน แต่ไม่เกี่ยวข้องกับงานประชัน เป็นงานบรรเลงทั่วไป หรืองานโชว์ต่างๆ อย่างไปบรรเลงที่กรมอู่ทหารเรือ เป็นต้น”
นายเลียบ สุขเอื้อ พื้นเพเดิมเป็นคนอำเภออุทัย จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีพื้นฐานดนตรีปี่พาทย์จากบ้านเกิด (ไม่สามารถสืบค้นได้ว่าศึกษามาจากครูท่านใด) ภายหลังได้ศึกษาความรู้เพิ่มเติมจากวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ โดยศึกษากับครูฉัตร และครูช่อ สุนทรวาทิน เป็นหนึ่งในสมาชิกวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ที่มีความรู้ความสามารถในการบรรเลงเครื่องดนตรีปี่พาทย์ได้ทุกเครื่องมือ
ครูสำราญ เกิดผล กล่าวว่า “พี่เลียบเป็นนักดนตรีที่หัวไวที่สุด ครูพุ่ม บาปุยะวาทย์ เอ่ยปากชมว่า ‘เด็กอยุธยาต่อเพลงเร็ว ฉันคิดไม่ทัน’ เขาต่อเพลงเร็วกว่าครู แต่ลืมไว เวลาต่อเพลงไม่ต้องซ้ำ ตีทีเดียวผ่านไปเลย มีฝีมือทุกอย่าง เครื่องอะไรขาดใส่ได้ กลองสะราหม่าเขาก็ตีได้ ระนาดก็ลู่ทางดี แต่เป็นคนอาภัพ เพราะเสียงที่ตีออกมาไม่ดีเท่าที่ควร
“ครูเคยประชันกับครูปุย ไสยวุฒิ ครูปุยเขาขยี้ระนาดเพลงประจำวัดเที่ยวครึ่ง ครูไม่เคยขยี้แต่ต้องขยี้ให้มากกว่าเขา คือ ๒ เที่ยวเต็ม ก็ใจไม่ดี ขอให้พี่เลียบมาตีฆ้องให้ ถ้าคนฆ้องไม่แม่นจะขยี้ไม่ได้ เสียงมันแฉลบกันแล้วจะล่ม พี่เลียบตียืนให้อย่างแม่นยำ พี่เขาเป็นที่พึ่งทางดนตรีได้ดี เพราะเรียนมาก ไม่ใช่ว่าเก่งดนตรีอย่างเดียว แต่มีความเป็นดนตรีด้วย”
นายสังวาล กรป้องกัน พื้นเพเดิมเป็นคนตำบลบางชะนี อำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ศึกษาความรู้ด้านดนตรีปี่พาทย์จากครูสำราญ เกิดผล มีความรู้ความสามารถในการบรรเลงเครื่องดนตรีปี่พาทย์ได้ทุกเครื่องมือ โดยเฉพาะฆ้องวงเล็ก เสียชีวิตด้วยโรคมะเร็ง
ครูสำราญ เกิดผล กล่าวว่า “คนนี้มีความเป็นดนตรีอีกหนึ่งคน ครูสอนมาตั้งแต่ต้น เรียกได้ว่าฟักออกมาเลย แต่เสียชีวิตตั้งแต่อายุยังไม่เท่าไหร่ เป็นคนฆ้องวงเล็กประจำวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ตีฆ้องเล็กดี มีกลอนและลู่ทางต่างๆ ขนาดคุณหญิงไพฑูรย์ยังชมว่า ‘เด็กคนนี้ตีฆ้องเล็กดีเหมือนกัน’”
นายโปร่ง กุหลาบแย้ม บุตรนายเปลื้อง และนางชื่น กุหลาบแย้ม ศึกษาความรู้ด้านดนตรีปี่พาทย์จากครูเพชร จรรย์นาฏ และศึกษาการบรรเลงระนาดทุ้มจากครูฉัตร สุนทรวาทิน ในอดีตเป็นคนระนาดทุ้มอีกคนหนึ่งของวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ชีวิตครอบครัวสมรสกับนางไผ่ กุหลาบแย้ม มีบุตรธิดาร่วมกันทั้งหมด ๗ คน
ครูสำราญ เกิดผล กล่าวว่า “จะว่าไปแล้ว ถ้าเขาเล่นดนตรีแบบศาลาวัด ถือว่าดี ตีบ้านนอกดี แต่ไปตีในกรุงไม่ดี เพราะไม่ค่อยแม่นเพลง อาศัยตีสนุกสนาน ถ้าเพลงที่ต่างก็ไม่ได้เหมือนกัน เราสู้ไม่ได้ เขาตีดีกว่า เขาจะลุยของเขาไปเรื่อย”
ครูถวิล อรรถกฤษณ์ บุตรนายใย และนางใหญ่ อรรถกฤษณ์ เป็นผู้มีความใฝ่รู้และมีความรอบรู้ทั้งด้านดนตรีปี่พาทย์ ขับร้อง และการบันทึกโน้ตไทยอย่างดีเยี่ยม มีความใกล้ชิดกับคนในตระกูลเกิดผลเนื่องจากเป็นน้องชายของนางชั้น เกิดผล (อรรกฤษณ์) ภรรยาของนายสังเวียน เกิดผล ในช่วงที่ครูถวิลอยู่ที่วงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ได้หัดเล่นหนังใหญ่ หัดเป่าแตรกับครูอาจ สุนทร และนายผวน บุญจำเริญ หัดเล่นอังกะลุงกับครูช่อ ครูฉัตร สุนทรวาทิน ด้านชีวิตครอบครัวสมรสกับนางบุญหลง (อรรถกฤษณ์) หิรัญพฤกษ์ มีบุตรธิดาร่วมกันทั้งหมด ๖ คน
ครูสำราญ เกิดผล กล่าวว่า “คนนี้เป็นคนฆ้องวงใหญ่คนหนึ่งของวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ครูเห็นเขาตั้งแต่ครูยังเล็กๆ จนกระทั่งครูอายุ ๒๐ กว่าๆ เขาก็ไปตั้งวงปี่พาทย์บ้านเขาที่บ้าน แต่ก่อนเขาเรียนที่วังบางคอแหลม กับครูเพชร จรรย์นาฏ ด้านฝีมือลายมือมีมากพอสมควร และถือว่ามีความเป็นดนตรีคนหนึ่งทีเดียว”
นายปรุง รักดนตรี ศึกษาความรู้ด้านดนตรีปี่พาทย์จากครูเพชร จรรย์นาฏ เคยเป็นนักดนตรีไทยประจำวงปี่พาทย์วังบางคอแหลม ของสมเด็จพระบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ ภายหลังเป็นหนึ่งในสมาชิกวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ มีฝีมือในการบรรเลงระนาดทุ้มเป็นอย่างดี
ครูสำราญ เกิดผล กล่าวว่า “คนนี้เป็นลูกพี่ลูกน้องของครูวิเชียร เกิดผล เขามาเรียนกับครูทีหลัง เสียชีวิตขณะบรรเลงระนาดทุ้มในงานไหว้ครูที่นี่ (บ้านครูสำราญ เกิดผล) ไม่มีเหตุการณ์อะไร ก็ตีกันตามธรรมดา เพลงโหมโรงไอยเรศ พอลงวาเขาก็ฟุบไปเลย ตายเพราะหัวใจล้มเหลว”
นายกระแสร์ แก้วกำเนิด นักดนตรีที่มีฝีมือด้านเครื่องหนังไทย ศึกษาความรู้ด้านดนตรีปี่พาทย์จากวงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ได้รับการถ่ายทอดวิชาเครื่องหนังไทยจากนายสวง เกิดผล
ครูสำราญ เกิดผล กล่าวว่า “คนนี้เขาเป็นคนบ้านใหม่ เรียนดนตรีปี่พาทย์ที่วงปี่พาทย์บ้านใหม่ฯ ตั้งแต่เล็กๆ กินนอนอยู่ด้วยกันกับครู เพราะอายุไล่เรี่ยกัน มีความสามารถด้านเครื่องหนังและลิเก ปู่เขาชื่อสาย แก้วกำเนิด ในสมัยก่อนเป็นคนพากย์หนังใหญ่ประจำวงบ้านใหม่ฯ”
(อ่านต่อตอน ๘)
ครูสังเวียน เกิดผล ครูสำราญ เกิดผล ให้สัมภาษณ์ ช่อง ๔ บางขุนพรหม รายการสยามปริทรรศน์
รำชุดฟ้อนม่านมุ้ยเชียงตา บุคคลในภาพ ครูเบญจา เกิดผล ยืนกลาง